Ο Θύμιος Τσικνής θυμάται τις αρχές της φωτοδημοσιογραφίας
'Hρθα στην Αθήνα το 1958 και έπιασα δουλειά στην "Ένωση" που πρόσφατα είχε δημιουργηθεί. Ήμουν ο δεύτερος υπάλληλος που προσέλαβαν. Την "'Ενωση" αποτελούσαν πέντε συνεταίροι: ο Απόστολος Αθανασιάδης, ο Κλεισθένης Δασκαλάκος - και οι δύο πρώην υπάλληλοι του Μεγαλοκονόμου- ο Ιορδάνης Καπασακάλης, ο αδελφός του Μανώλης Καπασακάλης και ο Παναγιώτης Δεληκάρης. Μέχρι τότε το κύριο φωτορεπορτάζ για τις εφημερίδες, το έκαναν ο Μεγαλοκονόμου, οι "Ηνωμένοι Φωτορεπόρτερ" και το αστυνομικό ο Φλώρος.
Η ζωή ήταν εντελώς διαφορετική. Δεν υπήρχε τηλεόραση. Η Αθήνα είχε μόνο 15 πολυκατοικίες! Δεν υπήρχε οικονομική ανάπτυξη και οι διαφημιστικές εταιρίες δεν είχαν τη μορφή που έχουν σήμερα. Ο Τερζόπουλος μόλις είχε ξεκινήσει το περιοδικό "Γυναίκα" και προσπαθούσε να το συντηρήσει... Η εποχή ήταν σκληρή. Μόλις έχει τελειώσει ο εμφύλιος και υπήρχε μεγάλη ανεργία και ανέχεια... Τότε άρχισε το μεταναστευτικό κύμα προς Αυστραλία, Αμερική κ.λ.π.
Εκείνη την εποχή, παρά τις αντίξοες συνθήκες, ο Απόστολος Αθανασιάδης είδε ότι υπάρχει κενό στην αγορά που είχε ανάγκη από ένα οργανωμένο γραφείο φωτορεπορτάζ. Έτσι ιδρύει μαζί με τους άλλους το πρακτορείο φωτογραφικών επικαίρων "Η Ένωσης". Ο Απόστολος, που ήταν ο πιο φωτισμένος από τους συναδέλφους εκείνης της εποχής, ήταν ο μοναδικός που ήξερε περισσότερα γράμματα για να οργανώσει και να διοικήσει μια επιχείρηση σε αυτό τον τομέα. Είχε δουλέψει πολλά χρόνια στον Μεγαλοκονόμου, ο οποίος διατηρούσε πολύ οργανωμένο γραφείο όπου δούλεψαν αρκετοί φωτορεπόρτερ. Αποφάσισε λοιπόν να ξεκινήσει δική του δουλειά μαζί με τους άλλους τρεις συνεταίρους, καταφέρνοντας να μεταφερθεί σε εκείνους περίπου το 60-70% του συνόλου της αγοράς εκείνης της εποχής. Δεν ασχολήθηκαν καθόλου με το αστυνομικό ρεπορτάζ γιατί δεν τους άρεσε. Είχαν λοιπόν απόλυτο έλεγχο στο καλλιτεχνικό ρεπορτάζ, στο ελεύθερο και στο αθλητικό.
Οι εφημερίδες, τότε, είχαν οργανωμένες καλλιτεχνικές σελίδες. Πολύ σοβαρός δημοσιογράφος της εποχής ήταν ο Αχιλλέας Μαμάκης, ο οποίος επιμελεπο τη δεύτερη σελίδα, με τα καλλιτεχνικά, του Έθνους, της Απογευματινής, του περιοδικού "Εικόνες" και, χωρίς να φαίνεται, και της Ακρόπολης. Ανέβαινε στη σκηνή ένα θεατρικό έργο και αρχίζαμε να φωτογραφίζουμε από τη στιγμή που κλείνονταν τα συμβόλαια, τις πρόβες, την πρεμιέρα και τις παραστάσεις. Το καλοκαίρι στο Ηρώδειο, την Παξινού στην Επίδαυρο... κ.λ.π.
Όταν είμασταν στο υπόγειο της Ανθίμου Γαζή 9, μας έστειλε μια φορά ο Φάνης Καμπάνης από την Αυγή να φωτογραφίσουμε έναν μουσικό από το Παρίσι. Τον έβαλα λοιπόν σε μια καρέκλα του έδωσα μια μπλούζα γιατι η δική του ήταν όλο τρύπες και τον φωτογράφησα.
Ήταν ο Μίκης Θεοδωράκης...
Υπήρχαν και διευθυντές εφημερίδων και αρχισυντάκτες όλοι τους πολύ σεβαστοί και αξιόλογοι άνθρωποι. Τότε οι εφημερίδες δεν είχαν δικούς τους φωτορεπόρτερ και για ό,τι χρειάζονταν απευθύνονταν σε εμάς. Επειδή είχαμε πολλές σχέσεις μας είχαν υποχρεώσει 7 η ώρα κάθε μέρα να υπάρχει κάποιος στα γραφεία της Ένωσης ώστε να καλύπτει όποιες φωτογραφικές εργασίες προέκυπταν.
Τότε μάλιστα η κάθε φωτογραφία πουλιόταν προς 45 δρχ. η μια και μαζεύαμε από κάθε εφημερίδα 5.000 δρχ. περίπου την εβδομάδα...Από το 1958 μέχρι το 1969 όπου εγώ έφυγα για την Αμερική. Ο Αθανασιάδης ήταν ο οργανωτής της δουλειάς. Ήταν βέβαια, φωτορεπόρτερ αλλά ήθελε να προωθήσει και τους νέους.
Ήταν πολύ σημαντική η δουλειά που έκανε γιατί πήρε 4 συνεταίρους οι οποίοι μπορεί να ήταν πολύ καλοί φωτογράφοι αλλά οπωσδήποτε άλλο είναι να είσαι καλός φωτογράφος και άλλο να φτιάξεις μια καλά οργανωμένη επιχείρηση η οποία να καλύπτει όλο το χώρο και να έχει επιτυχία 100%.
Σκεφτείτε άτι καλύπταμε όλο το χώρο των εφημερίδων (60-70%). Από εκεί ξεκίνησαν όλες οι πρωτοποριακές διαφημιστικές δουλειές. Είχαμε δύο περιοδικά που τους κάναμε εξώφυλλα, τον "Ταχυδρόμο" και τις "Εικόνες". Η αγορά των εφημερίδων ήταν μια μικρή και σκληρή αγορά και έπρεπε να επεκτείνεσαι. Όλοι οι συντάκτες των καλλιτεχνικών σελίδων πριν ξεκινήσουν για να πάνε στην εφημερίδα τους έρχονταν σε εμάς, έπαιρναν γύρω στα δέκα διαφορετικά καλλιτεχνικά θέματα της ημέρας που είχαμε και ενημερωνόντουσαν για το τι έγινε και τι θα γίνει. Ήταν σπουδαίος αριθμομνήμων, είχε φοβερό μυαλό και είχε φτιάξει ένα αρχείο στο οποίο ήξερε ανά πάσα στιγμή πού ακριβώς βρισκόταν το καθετί. Τον τηλεφωνικό κατάλογο σπάνια τον χρησιμοποιούσε.
Στην εποχή μας δεν υπήρχαν γραμματιζούμενοι. Ο Απόστολος ήταν από τους λίγους που γνώριζε γαλλικά. Όταν έφτασε στην Ελλάδα ο Αϊζενχάουερ, ήρθε στο γραφείο μας γιατί κανείς άλλος δεν ήξερε να συννενοηθεί μαζί του. Όλο το διάστημα που δούλεψα εγώ στην Ένωση πρέπει να πέρασαν από το γραφείο πάνω από 200 άτομα που δούλεψαν εκεί. Έρχονταν από την επαρχία κι έβρισκαν μια ζεστή φωλιά και ένα σωστό σχολείο.
Ο Αριστοτέλης Σαρρηκώστας, που τον πήραν στο Associated Press, εκεί εκπαιδεύτηκε. Εκεί ξεκίνησε και ο Ντίμης Αργυρόπουλος. Το 1972 αποχώρησε ο Παναγιώτης Δεληκάρης για να δημιουργήσει το πρακτορείο "Δέλτα". Ακολούθησαν οι υπόλοιποι. Με τον καιρό το φωτορεπορτάζ κατάντησε πια "ξέφραγο αμπέλι". Πολλοί, πλέον, το ξεκινούν σαν χόμπυ και στην πορεία το εγκαταλείπουν γιατί ανακαλύπτουν πως είναι σκληρή δουλειά και δεν αντέχουν.
Τότε δουλεύαμε πολλές ώρες. Δεν υπήρχαν Κυριακές, Πάσχα, γιορτές... μόνο ένα Σάββατο απόγευμα Καθημερινές δουλεύαμε από τις 8.00 έως τα μεσάνυχτα ενώ οι δημοσιογράφοι δούλευαν τη νύχτα. Τώρα υπάρχουν εξειδικευμένα γραφεία φωτορεπορτάζ και οι εφημερίδες κλείνουν στις 12.
Η λεζάντα ήταν κατατοπιστική και η κάθε εφημερίδα ανάλογα με την πολιτική της έδινε διαφορετική έννοια. Όταν προκηρύσσονταν εκλογές οι πολιτικοί έρχονταν στους φωτογράφους και προσπαθούσαν να τους προσεταιρισθούν για να τους ακολουθήσουν μαζί στην προεκλογική
τους εκστρατεία. Πλησίαζαν τους καλύτερους γιατί έτσι θα είχαν πιο καλή απόδειξη για το τι συμβαίνει σπς συγκεντρώσεις. Όπως είναι σήμερα ο καλός σκηνοθέτης έτσι ήταν και ο καλός φωτογράφος.
Η τηλεόραση άρχισε το 1968-69. Μετά την επταετία όλα άλλαξαν. Εφημερίδες έκλεισαν... Οι πρώτες φωτογραφίες χωρίς φλας σε αθλητικά γεγονότα έγιναν από τον Παναγιώτη Δεληκάρη. Η έγχρωμη φωτογραφία άρχισε μετά το 1961. Μετά επεκτάθηκε σχεδόν σε όλη τη στοά ως την πλατεία Καρύτση. Το 1970 πήγαν σε ένα κτίριο πέντε ορόφων στην οδό Κολοκοτρώνη έως το 1972 όπου αποχώρισε ο Δεληκάρης. Ήταν πολύ πιο σοβαρό πράγμα στην εποχή μας να κάνει αυτό που έκανε παρά να βγάζει φωτογραφίες.
Ο Αθανασιάδης ήταν ο προνομιούχος, που μπορούσε να γράψει μια λεζάντα χωρίς ορθογραφικό λάθος! Ήταν φωτοειδησεογραφικό πρακτορείο και οι λεζάντες που περιέγραφαν ειδήσεις έπρεπε να είναι υπεύθυνα και σωστά γραμμένες. Ήταν σωστός επαγγελματίας, περιέγραφε σωστά τα γεγονότα, προσέχοντας να μην βλάψει κάποιον ηθελημένα. Ήταν σεβαστός, ήξερε να στείλει κάποιον για να βγάλει μια καλή φωτογραφία: τον καθοδηγούσε, του έλεγε τι έπρεπε να προσέξει και τι να συμπεριλάβει στο κάδρο του. Στην εποχή του ήταν πολύ δημοφιλής. Τον είχαν σε μεγάλη εκτίμηση. Απόδειξη πως όταν έμενε στο Βύρωνα, ένας δήμαρχος τον έβαλε στο ψηφοδέλτιό του -παρόλο που εκείνος δεν ήθελε- ως υποψήφιο δημοτικό σύμβουλο. Τότε ήταν τιμή να σε βάλει κανείς στο ψηφοδέλτιό του.
Εγώ μετά την επταετία δούλεψα στην Αμερική όπου πέρασα 4-5 χρόνια σε κρουαζιερόπλοιο Νέα Υόρκη - Μπαχάμες. Ήταν η πιο καλοπληρωμένη εργασία που έγινε ποτέ εν πλω. Το 1979 ξεκίνησα ένα γραφείο και προσπάθησα να έχω επαφή με το εξωτερικό, είμαι ανταποκριτής του περιοδικού "Stern" στην Ελλάδα, και ασχολούμαι και με το διπλωματικό κλάδο, με τους επισήμους που έρχονται στη χώρα μας.
Σήμερα ο κλάδος μας βρίσκεται μπροστά σε τρομακτικές αλλαγές, τις οποίες δεν μπορεί να παρακολουθήσει. Νέες τεχνολογίες, νέα εργαλείο δουλειάς, άλλη λογική στις εικόνες που επιλέγονται και δημοσιεύονται, υποκαταστήματα μεγάλων πρακτορείων φωτορεπορτάζ του εξωτερικού έχουν εγκατασταθεί στην χώρα μας και τόσα άλλα που θα θέλαμε πολύ χώρο να περιγράψουμε και να αναπτύξουμε.
Εγώ βαστάω μέσα μου την ηρωική περίοδο του '60 και 70.
Οι νεώτεροι ας ασχοληθούν με τα προβλήματα του σήμερα...
επιμέλεια: J.Eco
κείμενο: Σοφία Μαρκαντωνάκη
δείτε στο aspromavro τα αφιερώματα για το φωτορεπορτάζ στην Ελλάδα
- Μανώλης Μεγαλοκονόμου, η πρώϊμη ελληνική φωτοδημοσιογραφία, του Ιστορικού 'Αλκη Ξανθάκη
- Πουλίδης Πέτρος, ο πρύτανης των ελλήνων φωτορεπόρτερ
- Σαρρηκώστας Αριστοτέλης, οι αναμνήσεις ενός έλληνα φωτορεπόρτερ
- Φώτης Φλώρος, ο πατριάρχης του φωτορεπορτάζ
- Φωτογραφία δρόμου και φωτοδημοσιογραφία, του Πλάτωνα Ριββέλη
