Αναγέννηση
Σε όλη τη διάρκεια του Μεσαίωνα, ο άνθρωπος ζούσε με τον φόβο του θεού και της εκκλησιαστικής εξουσίας. Η τέχνη απεικόνιζε κυρίως τα ουράνια και τους αγγέλους κοι ελάχιστη σχέση είχε με όσα συνέβαιναν στη γη. Από τον 14ο αιώνα ωστόσο, ο άνθρωπος άρχισε να συνειδητοποιεί την αξία του και την επιρροή του στο περιβάλλον, και η αναγέννησή του αποτυπώθηκε και στην τέχνη.
Οι μορφές έγιναν πιο αληθινές, ο χώρος πιο πραγματικός και η ιστορία του Χριστιανισμού άρχισε να ξετυλίγεται αφηγηματικά από μια πιο ανθρώπινη πλευρά. Με το πέρασμα των δεκαετιών, οι καλλιτέχνες μπόρεσαν να ξαναπλάσουν τον κόσμο σε πίνακες, νωπογραφίες και εικονοστάσια με ολοένα και μεγαλύτερη ευκολία. Ξεκινώντας από τα στυλιζαρισμένα έργα του Τζιότο και του Μαζάτσο η Αναγέννηση κορυφώθηκε με τις μνημειώδεις δημιουργίες του Λεονάρντο ντα Βίντσι, του Ραφαήλ και του Μιχαηλάγγελου.
Παρόλο που συνδέθηκε κυρίως με την Ιταλία, η Αναγέννηση πέρασε και στα βόρεια των 'Αλπεων, στη Γερμανία και στη Φλάνδρα. Ενώ οι ιταλοί καλλιτέχνες της Αναγέννησης έδωσαν έμφαση στην προοπτική και στην ψευδαίσθηση του χώρου, Οι Φλαμανδοί και οι Γερμανοί ενδιαφέρθηκαν περισσότερο για τη λεπτομερειακή απεικόνιση του κόσμου σε πίνακες που μοιάζουν με περίτεχνα κοσμήματα.
***
Πρώιμη Αναγέννηση: Fra Angelica» Botticelli, Donatello, Ghiberti, Ghirlandaio, Giotto, Filippino Lippi, Mantegna, Masaccio, Perugino, Piero dela Francesca, Pollaiuolo, Signorelli, Verrocchio.
Ακμή της Αναγέννησης: Andrea del Sarto, Fra Bartolommeo, Leonardo, Michelangelo, Rafaello, Tiziano.
Βόρεια Αναγέννηση: Altdorfer, Durer, Elsheimer, Grunewald, Mabuse, Massys, Van der Weyden
Botticelli: The Birth of Venus
Ανεικονική Τέχνη
Τη δεκαετία του 1950 οι εκπρόσωποι της ανεικονικής τέχνης αναζητούσαν έναν νέο τρόπο δημιουργίας εικόνων, χωρίς τις αναγνωρίσιμες μορφές που χρησιμοποιούσαν οι καλλιτεχνικοί τους πρόγονοι (βλ. Κυβισμός και Εξπρεσιονισμός). Στόχος τους ήταν να εγκαταλείψουν τις γεωμετρικές και περιγραφικές μορφές και μεθόδους και να επινοήσουν μια νέα καλλιτεχνική γλώσσα.
Έτσι επινόησαν σχήματα και μεθόδους που ήταν προϊόντα αυτοσχεδιασμού. Το έργο των εκπροσώπων της ανεικονικής τέχνης παρουσιάζει τεράστια ποικιλία, με κυρίαρχο στοιχείο τις ελεύθερες πινελιές και τα παχιά στρώματα του χρώματος. Όπως και ο Αφηρημένος Εξπρεσιονισμός, που αναπτύχθηκε ταυτόχρονα στις ΗΠΑ, ο όρος «ανεικονική τέχνη» είναι ευρύτατος και περιλαμβάνει μια μεγάλη γκάμα καλλιτεχνών, παραστατικών (βλ. Jean Fautrier) και μη (βλ, Hans Hartung). Με επίκεντρο το Παρίσι, η ανεικονική τέχνη επηρέασε και άλλα μέρη της Ευρώπης, κυρίως την Ισπανία, την Ιταλία και τη Γερμανία.
***
Burri, Dubuffet, Fautrier, Hartung, Riopelle, Soulages, Oe Stael, Tapies
Dubuffet
Αφηρημένος Εξπρεσιονισμός
Κίνημα της αμερικανικής ζωγραφικής, που αναπτύχθηκε στη Νέα Υόρκη τη δεκαετία του 1940. Οι περισσότεροι αφηρημένοι εξπρεσιονιστές ήταν δυναμικοί ζωγράφοι, που εκφράζονταν "με χειρονομίες". Χρησιμοποιούσαν κατά κανόνα μεγάλους καμβάδες και άπλωναν το χρώμα με γρήγορες και βίαιες κινήσεις, άλλοτε με μεγάλα πινέλα και άλλοτε σταλάζοντας ή και πετώντας το υγρό υλικό κατευθείαν πάνω στον καμβά. Αυτή η ιδιαίτερα εκφραστική μέθοδος θεωρείται συχνά εξίσου σημαντική με την ζωγραφική καθαυτή.
Αλλοι εκπρόσωποι του Αφηρημένου Εξπρεσιονισμού ακολούθησαν μια πιο μυστικιστική και ήσυχη μέθοδο για να φτάσουν σε μια καθαρά αφηρημένη εικόνα. Δεν ήταν όλα τα έργα αυτού του κινήματος αφηρημένα (βλ. Willem de Kooning και Philip Guston) ή εκφραστικά (βλ. Barnett Newman και Mark Rothko), αλλά αποτελούσε κοινή πεποίθηση όλων των αφηρημένων εξπρεσιονιστών ότι ο αυθορμητισμός της καλλιτεχνικής μεθόδου απελευθέρωνε τη δημιουργικότητα του υποσυνειδήτου.
***
Francis, Frankenthaler, Guston, Hofmann, Kline, De Kooning, Motherwell, Newman, Pollock, Rothko, Still
Rothko
Βορτισισμός
Αγγλικό πρωτοποριακό κίνημα που ιδρύθηκε από τον Wyndham Lewis το 1914. Το όνομά του προέκυψε από ένα σχόλιο του ιταλού φουτουριστή Umberto Boccioni, πως κάθε δημιουργική τέχνη πηγάζει από έναν συναισθηματικό «στρόβιλο» (vortex).
Όπως ο Φουτουρισμός, έτσι κοι ο Βορτισισμός υιοθέτησε μια τραχιά, γωνιώδη και ιδιαίτερα δυναμική τεχνοτροπία, τόσο στην ζωγραφική όσο και στη γλυπτική, και είχε στόχο του να συλλάβει και να αποτυπώσει τη δράση και την κίνηση. Παρόλο που το κίνημα ατόνησε μετά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, υπήρξε σημαντικό γιατί άνοιξε τον δρόμο για την Αφηρημένη Τέχνη στην Αγγλία.
***
Bomberg, Lewis
Bomberg
Γοτθική τεχνοτροπία
Κυριάρχησε στον Μεσαίωνα (από το 1150 περίπου ώς το 1500) και ο γοτθικός ρυθμός γέννησε τους σπουδαίους καθεδρικούς της Ευρώπης. Τα γοτθικά εικονοστάσια από την εποχή αυτή έχουν περίτεχνες οδοντωτές επάλξεις που μιμούνται την εκκλησιαστική αρχιτεκτονική. Οι γοτθικοί πίνακες και τα γλυπτά χαρακτηρίζονται από την επιμήκυνση των μορφών. Στη ζωγραφική ελάχιστη προσπάθεια γίνεται για να αποδοθεί ο τρισδιάστατος χώρος. Η προοπτική είναι συνήθως τυχαία και δεν προσπαθεί να πείσει.
Στα τέλη του 14ου αιώνα υπήρξε μια τάση για μεγαλύτερη κομψότητα και λεπτότητα, καθώς επίσης και αυξημένο ενδιαφέρον για θέματα παρμένα από τη φύση. Οι σχολαστικά λεπτομερείς απεικονίσεις φυτών και ζώων αποτέλεσαν κοινό χαρακτηριστικό των πινάκων αυτής της τεχνοτροπίας. Επειδή η γοτθική τεχνοτροπία δεν περιορίστηκε σε μια χώρα μόνο συχνά ονομάζεται και «διεθνής γοτθική».
***
Beauneveu, Cimabue, Duccio, Fouquet, Gaddi, Gentile da Fabriano, Limbourg, Lorenzetti, Lorenzo Monaco, Martini, Delia Querela
Duccio
Εννοιολογική Τέχνη
Στην Εννοιολογική Τέχνη μεγαλύτερη σημασία έχει η «έννοια» που κρύβεται πίσω από το έργο παρά η τεχνική επιδεξιότητα του καλλιτέχνη. Η Εννοιολογική Τέχνη εξελίχθηκε σε σπουδαίο διεθνές φαινόμενο τη δεκαετία του 1960 και πήρε πολλές και διάφορες μορφές. Οι ιδέες ή «έννοιες» μπορούσαν να μεταδοθούν με μια ποικιλία από εκφραστικά μέσα (κείμενα, χάρτες, διαγράμματα, βίντεο, φωτογραφίες και ζωντανές παραστάσεις) και να εκτεθούν σε πινακοθήκες ή να σχεδιαστούν για κάποιο συγκεκριμένο χώρο. Σε ορισμένες περιπτώσεις το τοπίο γίνεται αναπόσπαστο τμήμα του έργου του καλλιτέχνη, όπως στα έργα του Richard Long και στα «περιβαλλοντικά γλυπτά» του Christo.
Οι ιδέες που εκφράζονται μέσω του εννοιολογικού έργου προέρχονται οπό τη φιλοσοφία, τον φεμινισμό, την ψυχανάλυση, τον κίνηματογράφο και την πολιτικοποιημένη δράση. Η αντίληψη ότι ο εννοιολογικός καλλιτέχνης παράγει ιδέες και όχι αντικείμενα, υπονομεύει τις παραδοσιακές αντιλήψεις για τη θέση του καλλιτέχνη και του έργου τέχνης.
Η Φτωχή Τέχνη (Arte Povera), μια εννοιολογική τάση που εμφανίστηκε στην Ιταλία τη δεκαετία του 1960, ανέπτυξε την ιδέα αυτή χρησιμοποιώντας κοινά και ευτελή υλικά (βλ. Josef Beuys, Mario Merz).
***
Beuys, Buren, Chnsto, Long, Merz, Nauman, Viola
Buren
Εξπρεσιονισμός
To καλλιτεχνικό του δυναμικό συγκεντρώθηκε κυρίως στη Γερμανία από το 1905 ώς το 1930. Οι εξπρεσιονιστές προσπάθησαν να αναπτύξουν εικονογραφικές φόρμες που θα εξέφραζαν τα βαθύτερα αισθήματα του καλλιτέχνη, αντί να απεικονίζουν τον έξω κόσμο. Η εξπρεσιονιστική ζωγραφική είναι έντονη, παθιασμένη και εντελώς προσωπική, και βασίζεται στην ιδέα ότι ο καμβάς του ζωγράφου είναι το μέσον για την έκφραση των συναισθημάτων του. Βίαιο, εξωπραγματικό χρώμα και θεαματικές πινελιές κάνουν την εξπρεσιονιστική ζωγραφική να σφύζει από ζωντάνια.
Δεν είναι διόλου παράξενο που ο Van Gogh, με την ξέφρενη τεχνική του και την εκπληκτική χρήση των χρωμάτων, στάθηκε πηγή έμπνευσης για πολλούς εξπρεσιονιστές ζωγράφους.
***
Becfcman, Van Gogh, Heckei, Jawlensky, Kircftner, Kokoschka, Marc, Munch, Nolde, Pechstem, Rouauft Schieie, Schmidt-Rotlluff, Soutine
Kokoschka
Ιμπρεσιονισμός
To ζωγραφικό αυτό κίνημα ξεκίνησε οπό τη Γαλλία τη δεκαετία του I860. Οι ιμπρεσιονιστές ζωγράφοι αποθέωσαν τις συναρπαστικές όψεις της φύσης με την αίγλη του φυσικού φωτός σε όλες τις ώρες της ημέρας, από το χάραμα ως το σούρουπο. Γοητεύονταν από τη σχέση του φωτός με το χρώμα και ζωγράφιζαν με καθαρά χρώματα και ελεύθερες πινελιές. Επαναστατικοί στην επιλογή των θεμάτων τους, απέφυγαν τις παραδοσιακές ιστορικές, θρησκευτικές και ρομαντικές σκηνές, και προτίμησαν τα τοπία και τις σκηνές από την καθημερινή ζωή.
Το όνομα του κινήματος επινοήθηκε χλευαστικά από έναν δημοσιογράφο, οφείλεται σ' έναν πίνακα του Oaude Monet που είχε τίτλο «Εντύπωση: ο ήλιος ανατέλλει» «Impression: soleif levant».
***
Caillebotte, Cassatt, Degas, Manet, Monet, Morisot, Pissarro, Renoir, Sisley
Degas
Κινητική Τέχνη
Ο όρος περιγράφει την τέχνη που εμπεριέχει πραγματική ή φαινομενική κίνηση. Η ιδέα πρωτοεμφανίστηκε τη δεκαετία του 1920, αλλά έφτασε στο απόγειό της δημοτικότητάς της στις δεκαετίες του 1950 και του 1960. Η Κινητική Τέχνη μπορεί να είναι πολύ απλή (όπως τα mobili του Alexander Calder που ζωντανεύουν με την παραμικρή πνοή του ανέμου) ως ιδιαίτερα σύνθετη (όπως το μηχανοκίνητα γλυπτά του Jean Tingueiy). Ο όρος ισχύει επίσης για τα έργα τέχνης που χρησιμοποιούν φωτιστικά εφφέ για να δώσουν στον θεατή την εντύπωση της κίνησης.
***
Calder, Tinguely
Κόμηρα
Διεθνής ένωση καλλιτεχνών που έδρασε στην Ευρώπη από το 1948 ως το 1951. Το όνομα Κόμηρα δημιουργήθηκε από τα αρχικά των πόλεων όπου ζούσαν τα πρώτα μέλη της ένωσης, Κοπεγχάγη, Βρυξέλλες, Αμστερνταμ. Στόχος των καλλιτεχνών της Κόμηρα ήταν να προωθήσουν την ελεύθερη έκφραση του ασυνειδήτου. Χρησιμοποιούσαν παχιά στρώματα υλικού και χτυπητά χρώματα, για να δώσουν στο έργο τους ζωντάνια και δύναμη.
Κοινό χαρακτηριστικό τους είναι η αποτύπωση ονειρικών εικόνων που προέρχονταν από παραδοσιακούς μύθους των βορείων χωρών, και η χρήση μυστικών συμβόλων του υποσυνειδήτου, χωρίς όμως να καταφεύγουν σε καθαρά αφηρημένα σχήματα.
***
Appel
Κονστρουκτιβισμός
Ένα κίνημα της Αφηρημένης Τέχνης που ιδρύθηκε στη Ρωσία το 1913. O Κονστρουκτβισμός τίναξε στον αέρα τις παραδοσιακές θεωρίες για την τέχνη, υποστηρίζοντας ότι η τέχνη έπρεπε να μιμείται τις μορφές και τις λειτουργίες της σύγχρονης τεχνολογίας.
Η αντίληψη αυτή εφαρμόστηκε κυρίως στη γλυπτική, που «κατασκευαζόταν» από διάφορα συστατικά, αξιοποιώντας βιομηχανικά υλικά και τεχνικές. Στην ζωγραφική ίσχυσαν οι ίδιοι κανόνες εφαρμοσμένοι σε δισδιάστοτο πεδίο. Επιστρατεύτηκαν αφηρημένες μορφές για να δημιουργήσουν κατασκευές που θύμιζαν την τεχνολογία των μηχανών και αιωρούνταν στο κενό με σχεδόν αρχιτεκτονικό τρόπο.
Αν και ο «καθαρός» Κονστρουκτιβισμός διαδόθηκε στη Ρωσία τα πρώτα χρόνια της Επανάστασης, οι σκοποί και τα ιδεώδη του υιοθετήθηκαν από καλλιτέχνες σε όλη τη διάρκεια του 20ού αιώνα.
***
Gabo, Lissitzky, Moholy-Nagy, Popova, Rodchenko, Tatlin
Lissitzky
Κυβισμός
Αυτή η επαναστατική μέθοδος δημιουργίας εικόνων επινοήθηκε από τον Pablo Picasso και τον Georges Braque την πρώτη δεκαετία του 20ού αιώνα. Παρόλο που μπορεί να μοιάζει αφηρημένη και γεωμετρική, η κυβιστική τέχνη απεικονίζει υπαρκτά αντικείμενα. Απλώς, τα «ισοπεδώνει» πάνω στον καμβά, κάνοντας ορατές όλες τους τις πλευρές ταυτόχρονα, από διάφορες οπτικές γωνίες. Αντί να δίνει την ψευδαίσθηση ενός αντικειμένου μέσα στον χωρο, όπως έκαναν οι ζωγράφοι οπό την εποχή της Αναγέννησης, η κυβιστική τέχνη ορίζει τα αντικείμενα μέσα στις δυο διαστάσεις του καμβά. Η καινοτομία αυτή οδήγησε σε μια ριζική επανεκτίμηση της αμφίδρομης σχέσης ανάμεσα στη μορφή και το χώρο, και άλλαξε οριστικά την πορεία της δυτικής τέχνης
***
Archipenko, Braque, Gris, leger, Picasso
Braque
Μανιερισμός
Ως εξέλιξη της αναγεννησιακής τεχνοτροπίας, ο Μανιερισμός θεωρείται κατά κανόνα μια αντίδραση απέναντι στην αρμονία, την τάξη και την τελειότητα του 15ου και του 16ου αιώνα. Η οχολή αυτή κυριάρχησε στην Ιταλία στο διάστημα 1520-1600. Χαρακτηρίζεται από τα φωτεινά, σχεδόν κραυγαλέα χρώματα, τις περίτεχνες συνθέσεις, τις υπερβολικές μορφές και τη θεαματική κίνηση. Ο όρος προέρχεται από τη λέξη «maniera», που σημαίνει «κομψότητα», τη χάρη και την αρμονία. Η λέξη απέκτησε κι άλλες σημασίες μέσα στους αιώνες, ωστόσο συνήθως συνδέεται με τους καλλιτέχνες που επιδεικνύουν υπερβολική δεξιοτεχνία, επιτηδειότπτα και ιδιορρυθμία.
***
Bronzmo. Cellini, Giambologna, Giulio Romano, El Greco, Parmigianmo, Pontormo, Rosso, Tintoretto
Tintoretto
Μεταφυσική Ζωγραφική
Η Μεταφυσική Ζωγραφική εμφανίστηκε στην Ιταλία το 1917 με τον Giorgio de Chirico και τον Carlo Carra. Χαρακτηρίζεται από την ποραμορφωμένη προοπτική, τον αφύσικο φωτισμό και τις παράξενες εικόνες, βάζοντας συχνά στη θέση του ανθρώπινου σώματος κούκλες του ράφτη και αγάλματα. Τοποθετώντας τα αντικείμενα σε απίθανους συνδυασμούς, οι μεταφυσικοί ζωγράφοι επιδίωκαν να δημιουργήσουν μια ονειρική, μαγική ατμόσφαιρα. Από αυτή την άποψη, το κίνημα έχει πολλά κοινά με τον Υπερρεαλισμό, διαφέρει όμως από αυτόν επειδή επιμένει σε αυστηρές δομές και σε αρχιτεκτονικές αξίες
***
Carra, De Chirico, Delvaux
De Chirico
Μινιμαλισμός
Μια τάση στη ζωγραφική και τη γλυπτική, που αναπτύχθηκε κυρίως στην Αμερική τις δεκαετίες του 1960 και του 1970. Όπως δηλώνει το όνομα της, η μινιμαλιστική τέχνη περιορίζεται στα λίγα, απολύτως απαραίτητα, είναι καθαρά αφηρημένη, αντικειμενική και ανώνυμη, απαλλαγμένη από επιφανειακές διακοσμήσεις ή εκφραστικές χειρονομίες. Οι μινιμαλιστικοί πίνακες αλλά και τα σχέδια έχουν μόνο ένα χρώμα, και συχνά βασίζονται σε μαθηματικούς κανάβους και γραμμικές μήτρες, που ωστόσο μπορούν να εκφράσουν την αίσθηση του υπέρτατου ή της ανθρώπινης ύπαρξης.
Οι γλύπτες χρησιμοποίησαν βιομηχανικές μεθόδους και υλικό, όπως ατσάλι, πλαστικό ή ακόμα και λαμπτήρες φθορίου, για να δημιουργήσουν γεωμετρικά σχήματα που συχνά χτίζονταν σε σειρές. Αυτή η μορφή γλυπτικής δεν επιδιώκει να γεννήσει ψευδαισθήσεις, αλλά βασίζεται στην καθαρά σωματική εμπειρία του θεατή μπροστά στο έργο. Ο Μινιμαλισμός μπορεί να θεωρηθεί αντίδραση στον συναισθηματισμό του Αφηρημένου Εξπρεσιονισμού, που κυριαρχούσε στη σύγχρονη τέχνη από το 1950.
***
Andre, Flavin, Judd, Kelly, LeWitt, Mangold, Ryman, Serra, Stella
LeWitt
Μπάουχαους
Η οχολή του Μπάουχαους ιδρύθηκε από τον αρχιτέκτονα Walter Gropius στη Βαϊμάρη το 1919, και ώς τo 1920 εξελίχθηκε σε κέντρο σύγχρονου σχεδίου στη Γερμανία. Απηχώντας κάποια από τα σοσιαλιστικά ρεύματα που επικρατούσαν στην Ευρώπη της εποχής, είχε φιλοσοφία της να μεταφέρει την τέχνη και το σχέδιο στον χώρο της καθημερινής ζωής. Ο Gropius πίστευε ότι οι καλλιτέχνες και οι αρχιτέκτονες έπρεπε να θεωρούνται πριν από ολα «τεχνίτες», και οι δημιουργίες τους να είναι πρακτικές και οικονομικά προσιτές.
Ανάμεσα στούς μαθητές της σχολής Μηάουχαους υπήρχαν ζωγράφοι, αρχιτέκτονες, αγγειοπλάστες, υφαντουργοί, γλύπτες και σχεδιαστές, που δούλευαν όλοι μαζι στα εργαστήρια, όπως οι καλλιτέχνες και οι απλοί τεχνίτες την Αναγέννηση. Το χαρακτηριστικό στυλ Μπάουχαους ήταν απλό, γεομετρικό και ιδιαίτερα κομψό. Το 1933 οι Ναζί έκλεισαν τη οχολή με την κατηγορία ότι ήταν κέντρο της κομμουνιστικής διανόησης. Κατάφεραν όμως να κλείσουν μόνο το κτίριο της σχολής, γιατί το έμψυχο επιτελείο της συνέχισε να διδάσκει τα ιδεώδη του εγκαταλείποντας τη Γερμανία και μεταναστεύοντας σε διάφορες χώρες.
***
Albers, Kandinsky, Klee, Moholy-Nagy
Clee
Μπαρμπιζόν
Στο πρώτο μισό του 19ου αιώνα μια ομάδα από γάλλους καλλιτέχνες εγκαταστάθηκε σε ένα μικρό χωριό 40 μίλια νοτιοδυτικά του Παρισιού. Το χωριό, που λεγόταν Μπαρμπιζόν, βρισκόταν στις παρυφές του δάσους του Φοντενεμπλό. Μακριά από τις πιέσεις της ζωής στην πόλη, οι καλλιτέχνες αυτοί είχαν τη δυνατότητα να βγάλουν τα καβαλέτα τους στην εξοχή και να ζωγραφίσουν στο ύπαιθρο, κυριολεκτικά «εκ του φυσικου».
Ζωγράφισαν γαλήνια τοπία και ανθρώπους που δούλευαν στα χωράφια, μελετώντας τα φευγαλέα παιχνίδια του φωτός και της ατμόσφαιρας στον κόσμο γύρω τους. Πολλοί από τους καλλιτέχνες της Μπαρμπιζόν έχουν πια λησμονηθεί, και πολλές ανακαλύψεις τους πιστώθηκαν στους ιμπρεσιονιστές, που εκμεταλλεύτηκαν αργότερα όλες τις ριζοσπαστικές τεχνικές τους.
***
Corot, Courbet, Daubigny, Millet, Τ. Rousseau
Μπαρόκ
Η τέχνη του Μπαρόκ άκμασε στη Ρώμη στις αρχές του 17ου αιώνα και συνεχίστηκε με παραλλαγές σε όλη την Ευρώπη μέχρι τον 18ο αιώνα. Το όνομά της προέρχεται από την ιταλική λέξη Βarocco, που σημαίνει παράξενο ή τρελό. Το Μπαρόκ χαρακτηρίζεται κατά κανόνα από την κραυγαλέα πληθωρικότητά του και τη συγκινησιακή συμμετοχή που επιβάλλει στον θεατή. Ένας αντιπροσωπευτικός θρησκευτικός πίνακας μπαρόκ θα μπορούσε να απεικονίζει αγίους ή τη Μαντόνα μέσα σε στροβίλους από σύννεφα και πτυχές υφασμάτων που ανεμίζουν, και γύρω τους χερουβείμ.
Εξίσου δημοφιλή ήταν τα θέματα που προέρχονταν από την αρχαία μυθολογία και παρουσιάζονταν με τον ίδιο υπερβολικό τρόπο. Οστόοο, δεν ήταν όλη η τέχνη της εποχής τόσο υπερβολική, αν σκεφτούμε ότι και έργα με αυστηρότερο δραματικό χαρακτήρα, καλλιτεχνών όπως ο Caravaggio, χαρακτηρίζονται με τον όρο «μπαρόκ».
***
Bernini, Caravaggio, Cuyp, Gentileschi, Guercino, Kalf, Rembrandt, Reni, Rubens, Sanchez-Cotan, Velazquez, Zurbaran
Cuyp
Ναμπί
Κίνημα της δεκαετίας του 1880. Γεννήθηκε από μια μικρή ομάδα γάλλων καλλιτεχνών, οι οποίοι εμπνέονταν από τον Paul Gauguin και τη ζωγραφική με καθαρό χρώμα. Η άποψή τους συνοψίζεται σε μια ρήση του Maurice Denis, που ήταν μέλος της ομάδας αυτής: «Να θυμάστε πως μια εικόνα, προτού να πάρει τη μορφή ενός αλόγου, ενός γυμνού ή κάποιου άλλου πράγματος, είναι στην ουσία μια επίπεδη επιφάνεια καλυμμένη με χρώματα». Οι πίνακες τους χαρακτηρίζονται από μεγάλες επιφάνειες επίπεδου χρώματος ή από επαναλαμβανόμενα μοτίβα. Εκτός από την ζωγραφική, η ομάδα ασχολήθηκε με χαρακτικά, αφίσες, εικονογράφηση βιβλίων, υφάσματα και θεατρικά σκηνικά.
***
Bonnard, Denis, Maillol, Vallotton, Vuillard
Νέο - Κλασικισμός - Εξπρεσιονισμός - Ρομαντισμός
Το πρόθεμα «νέο» αναφέρεται στην αναβίωση παλαιότερων τάσεων ή ιδεών.
Ο Νεο-κλασικισμός π.χ. ήταν ένα κίνημα που αναπτύχθηκε στο δεύτερο μισό του 18ου αιώνα, και επιδίωκε την επιστροφή στις κλασικές αξίες και την αναβίωση των τεχνοτροπιών της αρχαίας Ελλάδας και της Ρώμης. Στην τέχνη και την αρχιτεκτονική εκφράζεται από την επιμονή στη γραμμή και τη συμμετρία, και αντλεί πολύ συχνά από αρχαίες πηγές.
Ο Νεο-εξπρεσιονισμός χαρακτηρίζει την επανεμφάνιση εξπρεσιονιστικών γνωρισμάτων στο έργο συγκεκριμένων καλλιτεχνών στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη, και προπαντός στη Γερμανία στα τέλη της δεκαετίας του 1970. Τα νεο-εξπρεσιονιστικά έργα είναι πολύ προσωπικά και συχνά δημιουργημένα με πυρετική βία.
Ο Νεο-ρομαντισμός είναι μια άκρως θεατρική μορφή της ζωγραφικής του 20ου αιώνα, που συνδυάζει στοιχεία του Ρομαντισμού και του Υπερρεαλισμού.
***
Νεο-κλασικισμός: AlmaTadema, Canova, J.-L. David, Ingres, Leighton, Mengs, Powers, Prud'hon.
Νεο-εξπρεσιονισμός: Auerbach, Baselitt, Bomberg, Boyd, Clemente, Prink, Kiefer, Schnabel.
Νεο-ρομαντισμός: Nash, Piper
Νταντά
Η λέξη Νταντά δεν σημαίνει απολύτως τίποτα, και δόθηκε σκόπιμα σ' ένα διεθνές κίνημα «αντι-τέχνης», που άκμασε από το 1915 ώς το 1922. Έδρα του κινήματος ήταν το Καμπαρέ Βολταίρ στην Ζυρίχη, όπου συγκεντρώνονταν ομοϊδεάτες ποιητές, ζωγράφοι, συγγραφείς και μουσικοί για να συμμετάσχουν σε πειραματικές δραστηριότητες, όπως ανόητη ποίηση, «μουσική θορύβων» και αυτόματο σχέδιο. Ο Ντανταϊσμός ήταν μια βίαιη αντίδραση στον σνομπισμό και τον συντηρητισμό του καλλιτεχνικού κατεστημένου. Τα μέλη του ήταν ικανά να χρησιμοποιήσουν κάθε μέσον προκειμένου να εξοργίσουν την «μπουρζουαζία».
Ένα αντιπροσωπευτικά ντανταϊστικό έργο τέχνης ήταν το «προκατασκευασμένο», δηλαδή ένα κοινό αντικείμενο που είχε αποσπασθεί από το φυσικό του περιβάλλον για να γίνει έκθεμα και τέχνη». Ο Ντανταϊσμός λάτρεψε το παράλογο, ανοίγοντας έτσι τον δρόμο για τον Υπερρεαλισμό τη δεκαετία του 1920.
***
Arp, Duchamp, Hausmann, Man Ray, Picabia, Schwitters
Ντε Στιλ
Ο όρος αφορά και το καλλιτεχνικό κίνημα και το περιοδικό που ξεκίνησε στην Ολλανδία το 1917 από τον Theo Van Doesburg και τον Piet Mondrian. Και οι δυο τους πίστευαν ότι η τέχνη πρέπει να επιδιώκει την απόλυτη αρμονία, τάξη και καθαρότητα μέσα από μια αδιάκοπη διύλιση. Το έργο του κινήματος Ντε Στιλ ήταν αυστηρό και γεωμετρικό, και χρησιμοποιούσε κυρίως τετράγωνες μορφές, ευθείες γραμμές και καθαρά βασικά χρώματα.
Οι στόχοι του κινήματος ήταν βαθιά φιλοσοφικοί και βασίζονταν στην ιδέα ότι η τέχνη θα έπρεπε, κατά κάποιο τρόπο, να αντανακλά το μυστήριο και την ταξη του σύμπαντος. Το κίνημα διαλύθηκε το 1931, μετά τον θάνατο του Van Doesburg, αλλά πρόλαβε να επηρεάσει βαθιά την αρχιτεκτονική και τις εφαρμοσμένες τέχνες της Ευρώπης.
***
Van Doesburg, Mondrian
Ομάδα του Κάμντεν Τάουν
Μια ομάδα άγγλων ζωγράφων, που σχηματίστηκε τα 1911. Τόπος συνάντησης της ομαδας ήταν το ατελιέ του Walter Sickert στο Κάμντεν Τάουν του βόρειου Λονδίνου. Τα θέματά τους προέρχονταν κυρίως από την ζωή της εργατικής τάξης των μεγαλουπόλεων και επηρεάστηκαν από τις επιβλητικές φόρμες και το χρώματα καλλιτεχνών όπως ο Van Gogh και ο Paul Gauguin. To 1913 η ομάδα του Κάμντεν Τάουν συγχωνεύτηκε με άλλες ομάδες, κυρίως με τους βορτισιστές στην Ομάδα του Λονδίνου.
***
Giiman, Sickert
On Apt
Κίνημα Αφηρημένης Τέχνης που αναπτύχθηκε τη δεκαετία του 1960. Η On Αpt (συντομογραφία του Optical Art), εκμεταλλεύεται την τάση του ανθρώπινου ματιού να σφάλλει. O καλλιτέχνης παίζει με τον θεατή, δημιουργώντας εικόνες που δίνουν την εντύπωση ότι τρεμοσβήνουν ή σφύζουν ρυθμικά. Αν και το έργο τέχνης καθαυτό είναι στατικό, οι μορφές και τα χρώματα που χρησιμοποιούνται δημιουργούν την ψευδαίσθηση της κίνηοης.
***
Riley, Vasarely
Πoπ Αρτ
Το κίνημα εμφανίστηκε τn δεκαετία του 1950 στις ΗΠΑ και τη Βρετανία, και άντληοε την έμπνευσή του από εικόνες της καταναλωτικής κοινωνίας και του μαζικού πολιτισμού. Τα κόμικς, η διαφήμιση και τα τυποποιημένα καθημερινά αντικείμενα έπαιξαν τον δικό τους ρόλο σε αυτό το κίνημα που ήταν όπως είπε ένα μέλος του, ο Richard Hamilton, «δημοφιλές, εφήμερο, αναλώσιμο, οικονομικό, μαζικά παραγόμενο, νεαρό, πνευματώδες, σέξυ, παιχνιδιάρικο, λαμπερό και μεγαλοεπιχειρηματικό».
Η προχειρότητα των θεμάτων της Ποπ Αρτ τονίζεται συχνά με σκληρές, σχεδόν φωτογραφικές τεχνικές για την ζωγραφική, και προσήλωση στη λεπτομέρεια για τη γλυπτική. Το φωτομοντάζ, το κολάζ και η συναρμολόγηση (assemblage) αποτελούν συνηθισμένες μεθόδους της Ποπ Αρτ.
***
Ρ.Blake, Dine, Hamilton, Hockney, Johns, Jones, Kitaj, Lichtenstein, Oldenburg, Rauschenberg, Rosenquist, Segal, Thiebaud, Warhol, Wesselmann
Προραφαηλιτική Αδελφότητα
Σχηματίστηκε το 1848 από μια ομάδα νεαρών άγγλων ζωγράφων που απογοητευμένοι από την παρακμιακή κατάσταση της βρετανικής τέχνης, θέλησαν να επιστρέψουν στην ειλικρίνεια της πρώιμης ιταλικής τέχνης - πριν από την ακμή της Αναγέννησης και τον μεγάλο Ραφαήλ- όπως εκπροσωπήθηκε από τον Sandro Botticelli και τον Filippo Lippi. Oι προραφαηλιτικοί πίνακες απεικόνιζαν λογοτεχνικές, ιστορικές και θρησκευτικές σκηνές, επιχειρώντας συχνά να σχολιάσουν τα κοινωνικά ήθη και τις ανθρώπινες σχέσεις. Οι εικόνες είχαν πλούσια υφή και σχολαστική λεπτομέρεια, στοιχεία που μαρτυρούν ένα ειδικό ενδιαφέρον για τις διακοσμητικές ιδιότητες των λουλουδιών και των υφασμάτων.
***
Brown, Burne-Jones, Hunt, Millais, Rossetti, Waterhouse
Ροκοκό
Ανάλαφρο, παιχνιδιάρικο και διακοσμητικό στυλ, που εμφανίστηκε στη Γαλλία γύρω στο 1700 και διαδόθηκε σ' ολόκληρη την Ευρώπη τον 18ο αιώνα. Ο όρος προέρχεται από τη γαλλική λέξη rocaille, που σημαίνει μια περίτεχνη κατασκευή από όστρακα και πέτρες για τη διακόσμηση σιντριβανιών. Όντας κατά κύριο λόγο ένα στυλ εσωτερικής διακόσμησης, το Ροκοκό διακρίνεται για τη γοητεία, την κομψότητα, την παιχνιδιάρικη διάθεση και τις παστέλ αποχρώσεις του, θέμα του ήταν οι διασκεδάσεις της αργόσχολης αριστοκρατίας, αλλά και οι τολμηρές ερωτικές σκηνές.
***
Amigoni, Boucher, Fragonard, Tiepolo, Watteau
Boucher
Ρομαντισμός
Κίνημα που άκμασε στη βόρεια Ευρώπη και τις ΗΠΑ στα τέλη του 18ου και τις αρχές του 19ου αιώνα. Ο Ρομαντισμός εκφράσιηκε με τόσο πολλές μορφές, που είναι αδύνατον να οριστεί μόνο με έναν τρόπο. Οι ρομαντικοί καλλιτέχνες αποστρέφονταν την πνευματική πειθαρχία και έδιναν μεγάλη σημασία στη δύναμη της φαντασίας και στην ατομική έκφραση. Οι πίνακές τους απεικονίζουν επιβλητικά αισθήματα, όπως ο Φόβος, η μοναξιά, η νίκη και η αληθινή αγάπη. Το κίνημα έληξε επίσημα στα μέσα του 19ου αιώνα, ωστόσο κάποιες ρομαντικές τάσεις επέζησαν και στον 20ο σε καλλιτεχνικά ρεύματα όπως ο Εξπρεσιονισμός και ο Νεο-εξπρεσιονισμός.
***
Allston, Bierstadt, Blake, Church, Cole, Constable, Cozens, Etty, Fredrich, Gericault, Goya, Martin, Turner
Cole
Συμβολισμός
Λογοτεχνικό και καλλιτεχνικό κίνημα που άνθισε στη Γαλλία στα τέλη του 19ου αιώνα. Οι συμβολιστές απέρριπταν το ρεαλισμό, επειδή πίστευαν ότι η ζωγραφική πρέπει να αποτυπώνει ιδέες και ψυχικές καταστάσεις και όχι να περιγράφει απλώς τον ορατό κόσμο. Οι τεχνοτροπίες τους κάλυπταν όλη τη γκάμα, οπό το περίτεχνο πλούτο που θύμιζε κόσμημα, ως τη γαλήνη των απαλών ξεθωριασμένων τόνων. Κοινό τους μέλημα ήταν όμως να δώσουν μια αίσθηση απόκοσμη και μεταφυσική, θέματα θρησκευτικού ή μυθολογικού περιεχομένου ήταν ιδιαίτερα δημοφιλή, όπως και ο ερωτισμός, ο θάνατος και η αμαρτία.
***
Moreau, Redon
Υπερρεαλισμός
Ο Υπερρεαλισμός γεννήθηκε στη Γαλλία τη δεκαετία του 1920. Όπως είπε ο βασικός θεωρητικός του, ο συγγραφέας Andre Breton, σκοπό είχε «να συμφιλιώσει τις ως τότε αντίθετες και αντιφατικές καταστάσεις του ονείρου και της πραγματικότητας. Οι τρόποι με τους οποίους πέτυχε τον σκοπό αυτό είναι πολλοί και διάφοροι. Οι καλλιτέχνες ζωγράφιζαν με φωτογραφική πιστότητα παράλογες σκηνές που αναστάτωναν το θεατή, έπλαθαν αλλόκοτα πλάσματα συνδυάζοντας καθημερινά αντικείμενα, ή επινοούσαν τεχνικές που θα επέτρεπαν στο υποσυνείδητο να εκφραστεί. Τα υπερρεαλιστικά έργα αν και παραστατικά, καθρεφτίζουν ένα ξένο και άγνωστο κόσμο, με εικόνες που έχουν άλλοτε τη γαλήνη του ονείρου κι άλλοτε την αχαλίνωτη φαντασία του εφιάλτη.
***
Bellmer, Brauner, Dali, Delvaux, Ernst, Kahlo, Gorky, Magritte, Matta, Mirο, Tanguy, Wadsworth
Dali
Φουτουρισμός
Πρωτοποριακό κίνημα που γεννήθηκε στο Μιλάνο το 1909. Τα μέλη του είχαν στόχο να απαλλάξουν την Ιταλία από το βάρος του παρελθόντος και να δοξάσουν το παρόν της. Οι φουτουριστές γοητεύονταν από τα σύγχρονα μηχανήματα, τα μεταφορικά μέσα και τις τηλεπικοινωνίες. Στην ζωγραφική και τη γλυπτική χρησιμοποιούσαν γωνιώδεις μορφές και έντονες γραμμές, για να δώσουν μια αίσθηση δυναμισμού. Ένα από τα κυρία χαρακτηριστικά της φουτουριστικής τέχνης ήταν η προσπάθειά της να αιχμαλωτίσει την κίνηση και την ταχύτητα. Αυτό γινόταν συνήθως εφικτό με την ταυτόχρονη παρουσίαση πολλών εικόνων του ίδιου αντικειμένου ή της ίδιας μορφής, σε απειροελάχιστα διαφορετικές θεσεις, δίνοντας έτσι μια κινηματογραφική εντύπωση κίνησης.
***
Balla, Boccioni
Φωβισμός
Το 1905 έγινε οτο Παρίσι μια έκθεση. Περιλάμβανε μια αίθουσα γεμάτη εκτυφλωτικούς πίνακες με καθαρά, ζωηρά και παράταιρα χρώματα. Έμοιαζαν να έχουν εκτελεστεί με μεγάλο ενθουσιασμό και πάθος. Ένας κριτικός αμφιβήτησε τους δημιουργούς τους, και τους αποκάλεσε «les fauves», «αγρίμια» στα γαλλικά. Το όνομα καθιερώθηκε. Η «αγριότητά» τους εκφράστηκε κυρίως με τα έντονα χρώματα, τις δυναμικές πινελιές και το εκφραστικό βάθος των πινάκων, που ανακαλούν έναν φανταστικό, χαρούμενο κόσμο, γεμάτο δυνατές συγκινήσεις.
***
Dairen, Van Dongen, Mattise, Vlaminck
επιμέλεια: J.Eco
Σχόλια